पॅरॅलॅक्स तंत्रज्ञानाची भूमिका
तारे आपल्या पृथ्वीपासून खूप दूर असतात. आपल्याला सर्वात जवळचा तारा म्हणजे सूर्य, जो जवळपास 15 कोटी किलोमीटर अंतरावर आहे. इतर तारे तर याहूनही दूर आहेत. अशा वेळी त्यांच्या अंतर मोजण्यासाठी खास तंत्रज्ञानाची गरज आहे. (Measuring the Distance of Stars)
पॅरॅलॅक्स कसा काम करतो
आपण एखाद्या वस्तूकडे पाहतो तेव्हा आपले दोन डोळे वेगवेगळ्या कोनांतून त्या वस्तूकडे पाहतात. यामुळे वस्तूच्या दोन प्रतिमा आपल्या डोळ्यांमध्ये उमटतात, आणि त्यांच्यामध्ये थोडं अंतर असतं. उदाहरणार्थ, आपण एक डोळा मिटून समोरच्या दाराच्या चौकटीच्या समोर एक बोट धरलं. दुसरा डोळा उघडून पहिले डोळा मिटला, तर बोट हलल्याचं दिसेल. हाच पॅरॅलॅक्स आहे. बोट जवळ असल्यास पॅरॅलॅक्स जास्त, आणि लांब असल्यास कमी दिसतो. याच तत्त्वावर वस्तूचं आपल्यापासूनचं अंतर मोजता येतं.
ताऱ्यांच्या अंतरासाठी पृथ्वीच्या परिभ्रमणाचा वापर
पण आपल्या डोळ्यांमधलं अंतर ताऱ्यांच्या पॅरॅलॅक्स मोजण्यासाठी पुरेसं नाही. अशा वेळी, पृथ्वीच्या सूर्याभोवती परिभ्रमणाचा वापर केला जातो. पृथ्वीच्या एका बाजूने आणि दुसऱ्या बाजूने ताऱ्याकडे पाहिल्यास, त्या दोन प्रतिमांमधला पॅरॅलॅक्स मोजता येतो. वर्षातल्या दोन वेगवेगळ्या वेळा घेतलेल्या प्रतिमांमधून ताऱ्याचं अंतर मोजलं जातं.
शक्तिशाली दुर्बिणींचा वापर
दूरच्या ताऱ्यांकडे पाहण्यासाठी आणि त्यांच्या अंतराची अचूक मोजणी करण्यासाठी अत्यंत शक्तिशाली दुर्बिणींचा वापर केला जातो. अशा दुर्बिणींच्या मदतीने पॅरॅलॅक्स मोजून ताऱ्यांचं अंतर अचूकपणे ठरवलं जातं.
