नागपूर डायमंड क्रॉसिंग
नागपुरातील ‘डायमंड क्रॉसिंग’ (Nagpur Diamond Railway Crossing) हा एक अद्वितीय आणि ऐतिहासिक बिंदू आहे, जिथे भारतीय रेल्वेचे उत्तरेकडून दक्षिणेकडे (दिल्ली ते चेन्नई) आणि पूर्व ते पश्चिम (मुंबई ते कोलकाता) जाणारे मार्ग एकमेकांना छेदतात. हे क्रॉसिंग भारतीय रेल्वेच्या भौगोलिक आणि तांत्रिक दृष्टिकोनातून अत्यंत महत्त्वाचे आहे.
नागपूर डायमंड क्रॉसिंगचे महत्त्व
डायमंड क्रॉसिंग नागपूरच्या मध्यवर्ती भागात स्थित असून, हे एकमेव अअसे ठिकाण आहे जिथे भारतातील चार मुख्य महानगरांना जोडणारे रेल्वे मार्ग एकत्र येतात. या ठिकाणी उत्तर-दक्षिण आणि पूर्व-पश्चिम रेल्वे मार्ग एकत्र आल्याने ह्या भागाला डायमंड क्रॉसिंग म्हणतात. ह्या डायमंड क्रॉसिंग मुळे नागपूर शहराला महत्व प्राप्त झाले आहे.
तांत्रिक वैशिष्ट्ये
डायमंड क्रॉसिंगचे तांत्रिक वैशिष्ट्य असे आहे की येथे रेल्वे ट्रॅक एकमेकांना छेदतात आणि एक क्रॉसिंग तयार करतात. हे क्रॉसिंग ट्रॅफिक नियोजन आणि तांत्रिक समन्वयाच्या दृष्टीने अत्यंत जटिल आहे. इथे रेल्वे ट्रॅकवर गाड्या अचूकपणे आणि सुरक्षितपणे पार पाडण्यासाठी विशेष सिग्नल आणि ट्रॅक मेन्टेनन्स प्रणालीचा वापर केला जातो.
ऐतिहासिक दृष्टिकोन
नागपूर डायमंड क्रॉसिंगचा इतिहास देखील अत्यंत रोचक आहे. हे क्रॉसिंग ब्रिटिश काळात बांधण्यात आले होते आणि तेव्हापासून ते भारतीय रेल्वेचे एक महत्त्वाचे केंद्र राहिले आहे. यामुळे नागपूर शहराचा विकास देखील वेगाने झाला आहे. डायमंड क्रॉसिंगच्या आस-पासच्या परिसरात विविध रेल्वे यंत्रणा आणि कार्यालये स्थित आहेत, ज्यामुळे येथील व्यापारी आणि इतर उद्योगास मोठी चालना मिळाली आहे.
