परिचय
विल्यम कॅक्स्टन (William Caxton) हे इंग्लंडमध्ये पहिला छापखाना उभारण्याचं महत्त्वाचं काम करणारे उद्योजक होते. त्यांनी इंग्लंडमधील मुद्रणकलेच्या विकासात मोठं योगदान दिलं आणि अनेक उत्तमोत्तम पुस्तकांचं मुद्रण केलं.
मुद्रणकलेचा अभ्यास आणि प्रारंभ
इ.स. १४७०-७२ या काळात विल्यम कॅक्स्टन यांनी जर्मनीतल्या कोलोन इथे मुद्रणकलेचा अभ्यास केला. या काळात मुद्रणकला हे एक नवीन आणि क्रांतिकारी तंत्रज्ञान होते. कोलोनमधील अनुभव घेतल्यानंतर कॅक्स्टन यांनी बेल्जियममधल्या ब्रूजिस इथे छापखाना सुरू केला. इथे त्यांनी आपल्या मुद्रणकलेच्या ज्ञानाचा वापर करून पुस्तकांची निर्मिती केली.
इंग्लंडमधील पहिला छापखाना
विल्यम कॅक्स्टन (William Caxton) यांनी १४७६ मध्ये इंग्लंडला परत येऊन लाकडी छापखाना उभारला. हा इंग्लंडमधील पहिला छापखाना होता. त्यांच्या या उद्यमामुळे इंग्लंडमध्ये पुस्तकांची उपलब्धता वाढली आणि ज्ञानाचा प्रसार अधिक वेगाने होऊ लागला.
रिक्वेल ऑफ द हिस्टरी ऑफ ट्रॉय’ आणि इतर महत्त्वाची पुस्तकं
१४७५ मध्ये कॅक्स्टन यांनी ‘रिक्वेल ऑफ द हिस्टरी ऑफ ट्रॉय’ या फ्रेंच पुस्तकाचं इंग्रजीत भाषांतर करून ते मुद्रित केलं. हे पुस्तक इंग्रजीत मुद्रित केलेलं पहिलं पुस्तक ठरलं. कॅक्स्टन यांनी त्यानंतर अनेक महत्त्वाची पुस्तकं मुद्रित केली, ज्यात मॅलरीचं ‘मोर्ट डि आर्थर’ आणि चॉसरचं ‘द कैंटरबरी टेल्स’ यांचा समावेश आहे.
कॅक्स्टन यांचं योगदान
विल्यम कॅक्स्टन यांच्या छापखानामुळे इंग्रजी साहित्याची वाढ झाली आणि ज्ञानाचा प्रसार अधिक व्यापक झाला. त्यांच्या या कामामुळे इंग्लंडमधील लोकांना पुस्तकं वाचण्याची संधी मिळाली आणि तंत्रज्ञानाच्या मदतीने ज्ञानाचं वितरण शक्य झालं.
निष्कर्ष
विल्यम कॅक्स्टन यांनी इंग्लंडमध्ये पहिला छापखाना उभारून एक मोठं योगदान दिलं. त्यांच्या या कार्यामुळे इंग्रजी साहित्य आणि ज्ञानाचा प्रसार अधिक प्रभावीपणे झाला. कॅक्स्टन यांचं नाव मुद्रणकलेच्या इतिहासात सदैव स्मरणात राहील.
